Νέα Υόρκη

(New York). Πολιτεία (127.190 τ. χλμ., 19.011.378 κάτ. το 2001) των ΗΠΑ, στο διαμέρισμα του Μέσου Ατλαντικού. Είναι η πολυπληθέστερη αμερικανική μεγαλούπολη, καθώς επίσης και οικονομικό, ασφαλιστικό, βιομηχανικό, εμπορικό, τουριστικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο μέγιστης σημασίας. Τη μεγαλειώδη ανάπτυξη της την οφείλει στην ευνοϊκότατη γεωγραφική της θέση· βρίσκεται σ’ έναν μυχό από τους πιο προφυλαγμένους και πιο διαρθρωμένους της Βόρειας Αμερικής, φυσικό τόπο απόβασης των αποίκων που έφταναν από την Ευρώπη και εύκολο δρόμο για τη διείσδυση στο εσωτερικό. Η σημερινή πόλη αποτελείται από πέντε ξεχωριστούς αστικούς πυρήνες (δήμους) που βρίσκονται γύρω από τη συμβολή του ποταμού Χάντσον και του Ιστ Ρίβερ (ενός στενού θαλάσσιου βραχίονα που χωρίζει το δυτικό άκρο της Λονγκ Άιλαντ, στα Ν, από το νησί Μανχάταν και από τη χερσόνησο όπου πηγάζει ο Μπρονξ, στα Β, στον κόλπο της Ν.Υ. Οι αστικοί αυτοί πυρήνες είναι το Μανχάταν (η καρδιά της πόλης στο ομώνυμο νησί, όπου βρίσκονται οι περίφημοι ουρανοξύστες), το Μπρονξ (στην ηπειρωτική ξηρά, ΒΑ του Μανχάταν), το Κουίνς, το Μπρούκλιν (και οι δυο στο Λονγκ Άιλαντ) και Ρίτσμοντ (στο Στέιτεν Άιλαντ). Ανάμεσα σε όλες αυτές τις πλούσιες και πολύπλοκες παράκτιες διαρθρώσεις υπάρχουν, εκτός από τα πέντε αστικά διαμερίσματα που αποτελούν την καθαυτό πόλη, πολυάριθμα άλλα δορυφόρα κέντρα ή καθαυτό πόλεις, όπως η Τζέρσεϊ Σίτι, η Νιούαρκ, η Ελίζαμπεθ, η Μπαγιόν στο Νιου Τζέρσι, η Γιόνκερς, η Μάουντ Βέρνον, η Νιου Ροσέλ και άλλες στην Πολιτεία της Ν.Υ., που οικονομικά και πνευματικά έχουν ως κέντρο βαρύτητας την πόλη, δίνοντας ζωή σ’ ένα τεράστιο πολεοδομικό συγκρότημα του οποίου τα εδαφικά όρια και η δημογραφική ενότητα είναι δύσκολο να καθοριστούν. Την πόλη συνδέουν με την τεράστια ενδοχώρα της, πολυάριθμες μεγάλες δημόσιες οδοί (highways), σιδηροδρομικές γραμμές και το σύστημα των εσωτερικών υδάτινων οδών της New York State Barge Canal, που θέτει σε άμεση επικοινωνία την πόλη με την παράλληλη προς τον ποταμό Σεντ Λόρενς πλωτή διώρυγα και με τις Μεγάλες Λίμνες, που κάνουν έτσι το λιμάνι της το μεγαλύτερο της χώρας. Το λιμάνι της Ν.Y., του οποίου οι εγκαταστάσεις έχουν έκταση πάνω από 1.230 χλμ. (800 χλμ. στην πόλη της Ν.Υ.) και οι προκυμαίες ξεπερνούν τα 2.000 χλμ., είναι το μεγαλύτερο σε επιβατική κίνηση λιμάνι των ΗΠΑ με σημαντικότατη εμπορική διακίνηση που περιλαμβάνει περίπου τα 40% όλων των εισαγόμενων και εξαγόμενων εμπορευμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ν.Υ. είναι επίσης αεροπορικός κόμβος πολύ μεγάλης σπουδαιότητας και για την εσωτερική και για τη διεθνή διακίνηση. Από τα εμπορεύματα που εξάγει, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν τα σιτηρά, τα άλευρα, τα αυτοκίνητα, τα υφάσματα, τα είδη ένδυσης, ο καπνός, τα προϊόντα της μεταλλομηχανουργικής βιομηχανίας, τα χημικά προϊόντα, το χαρτί και μια μεγάλη ποικιλία ειδών διατροφής και άλλων προϊόντων. Μεταξύ των εμπορευμάτων που εισάγονται μέσω του λιμανιού της Ν.Υ. είναι το πετρέλαιο, η ζάχαρη, οι ελαιούχοι σπόροι, ο χαρτοπολτός, οι φυτικές ίνες, το κακάο, ο καφές, η κόπρα, το ελαστικό, ο χαλκός, τα μπαχαρικά, οι μπανάνες και άλλα φρούτα. Οι βιομηχανίες της Ν.Υ. παράγουν κυρίως καταναλωτικά αγαθά και επεξεργάζονται περίπου το 10%, ως προς την τιμή των εμπορευμάτων, από το σύνολο των βιομηχανικών προϊόντων των Ηνωμένων Πολιτειών. Η βιομηχανία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη κυρίως στον τομέα των ειδών ένδυσης (περίπου το ένα τέταρτο της εθνικής παραγωγής) που ακολουθείται από άλλους εξίσου σημαντικούς, όπως των γραφικών και εκδοτικών τεχνών, των ειδών διατροφής (ζυθοποιία, κονσερβοποίηση κρεάτων, εργοστάσια ζάχαρης, παρασκευή μπαχαρικών, αλευροποιία, ελαιουργία), της μεταλλομηχανουργίας, των φαρμακευτικών προϊόντων, της υφαντουργίας, των ναυπηγείων, των αυτοκινήτων, της ξυλείας, των οργάνων ακριβείας, της κοσμηματοποιίας, των δερμάτινων ειδών και των πλαστικών υλών. Τα βιομηχανικά συγκροτήματα βρίσκονται κυρίως στους δήμους Μπρονξ, Κουίνς, Μπρούκλιν, Ρίτσμοντ και στα δορυφόρα κέντρα, ενώ το Μανχάταν παραμένει κυρίως συνοικία κατοικιών. Περιφημότερα μνημεία και κτίρια, εκτός από τους ουρανοξύστες (Εμπάιρ Στέιτ, Κράισλερ κλπ.), είναι το θέατρο Μετροπόλιταν, το μέγαρο του OHE, οι ναοί του Αγίου Παύλου, Αγίου Μάρκου, της Αγίας Τριάδας και το άγαλμα της Ελευθερίας. Την περιοχή όπου βρίσκεται τώρα η πόλη, επισκέφτηκε πιθανότατα πρώτος ο Τζιοβάνι ντα Βερατσάνο το 1524, αλλά οπωσδήποτε ο Χάντσον το 1609. Λίγα χρόνια αργότερα - συγκεκριμένα το 1624 - ο Πέτερ Μινουίτ απέκτησε, για λογαριασμό της Ολλανδικής Εταιρείας Δυτικών Ινδιών, το νότιο τμήμα του νησιού Μανχάταν από τους Ινδιάνους που κατοικούσαν εκεί και άρχισε έτσι, τον επόμενο χρόνο, αποικισμός του εδάφους με την ίδρυση ενός πρώτου οικισμού που ονομάστηκε Νέο Άμστερνταμ (New Amsterdam). Η πόλη αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα ως πρωτεύουσα της αποικίας και απλωνόταν συνεχώς. Στο δεύτερο μισό του αιώνα εκείνου, ύστερα από μακρές διενέξεις μεταξύ των Ολλανδών και Άγγλων αποίκων, η πόλη περιήλθε στους τελευταίους που την ονόμασαν Ν.Υ. προς τιμήν του δούκα της Υόρκης. Κατά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας υπήρξε θέατρο βίαιων συγκρούσεων μεταξύ του αμερικανικού και του βρετανικού στρατού, ο οποίος την κατέλαβε από το 1776 έως το 1781. Η Ν.Υ. υπήρξε, εξάλλου, πρωτεύουσα της Ένωσης από το 1789 έως το 1790. Από το 1790, η πόλη ήταν ήδη η πολυπληθέστερη των Ηνωμένων Πολιτειών, με πάνω από 33.000 κάτ., αν και δεν είχε επεκταθεί έξω από τα όρια του νησιού Μανχάταν. Στο πρώτο μισό του επόμενου αιώνα, παρατηρήθηκε μαζική επέκταση με τη δημιουργία προαστίων, η οποία καθορίστηκε από παράγοντες ποικίλης φύσης, κυριότερος από τους οποίους υπήρξε το μεγάλο ποσοστό εισροής Ευρωπαίων μεταναστών κατά την περίοδο αυτή στην πόλη και το άνοιγμα σημαντικών οδών επικοινωνίας με το εσωτερικό της ηπείρου. Το 1825 ανοίχτηκε η διώρυγα της Ίρι, που έθετε τη Ν.Υ. σε απευθείας επικοινωνία με την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών, και το 1832 εγκαινιάστηκε η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή New York and Harlem Railroad, ενώ συγχρόνως το λιμάνι της γνώριζε μια άνοδο της εμπορικής κίνησης ολοένα και πιο αισθητή. Η επιβλητική αύξηση του πληθυσμού οφείλεται κυρίως στη μετανάστευση που είχε αρχίσει ήδη πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, μεγάλου ποσοστού Γερμανών και Ιρλανδών, στους οποίους προστέθηκαν (κατά τα τέλη του περασμένου αιώνα) Έλληνες, Ιταλοί, Πολωνοί, Ούγγροι και Σκανδιναβοί. Η εκβιομηχάνιση της πόλης ευνόησε προοδευτικά τα μεταναστευτικά κύματα, που έφτασαν σε μεγάλους αριθμούς στις αρχές του αιώνα μας. Η κατοικημένη περιοχή, που μέχρι το 1874 περιοριζόταν μόνο στην περιοχή του νησιού Μανχάταν, διευρύνθηκε παράλληλα με τη σημαντική δημογραφική άνοδο, και άρχισαν να αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο οι οδοί επικοινωνίας (δρόμοι, γέφυρες, σήραγγες, σιδηροδρομικές γραμμές, φέρι - μποτ), που ένωναν τον αρχικό πυρήνα με τις νέες συνοικίες οι οποίες δημιουργήθηκαν στα νησιά και στην ξηρά γύρω από το Μανχάταν και στα εδάφη των Πολιτειών της Ν.Υ. και του Νιου Τζέρσι. Το 1898 γεννήθηκε επίσημα το πολεοδομικό αυτό συγκρότημα που ονομάστηκε Μείζων Νέα Υόρκη (Greater New York). Το Μανχάταν, εξάλλου, με τη μετατόπιση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων στις περιφέρειες, έπαιρνε βαθμιαία την όψη που έχει σήμερα, δηλαδή του μεγάλου κέντρου επιχειρήσεων, διασκεδάσεων και του εξαιρετικά αριστοκρατικού τόπου διαμονής. Η υψηλή τιμή των οικοπέδων και κάποια επιθυμία για επίδειξη είχαν ως αποτέλεσμα την ανέγερση ενός αρχιτεκτονικού συγκροτήματος επιβλητικού και κολοσσιαίου, που χαρακτηρίζεται από κτίρια με δεκάδες ορόφων, τα οποία γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πήραν τη γραφική ονομασία ουρανοξύστες. Ο ποταμός Χάντσον, κατά μήκος του οποίου υπάρχουν οι αποβάθρες του λιμανιού, ενός από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Άποψη του νησιού Μανχάταν. Πολιτεία της Νέας Υόρκης. Αεροφωτογραφία της λίμνης Πλάσιντ στα όρη Αντιρόντακ, μεγάλου τουριστικού κέντρου. Η ζωή της Πολιτείας επηρεάζεται κατά μεγάλο μέρος από την παρουσία της ομώνυμης μεγαλούπολης με τους πολλούς δήμους και τα μεγάλα προάστια της. Η γέφυρα του Μπρούκλυν, μια από τις πιο εντυπωσιακές κρεμαστές γέφυρες των H.Π.A., που δεσπόζει στη γύρω περιοχή. Το νοσοκομείο Μπελβύ. Μια άποψη από ψηλά του Μανχάταν, της συνοικίας της Νέας Υόρκης που φιλοξενεί τις κυριότερες οικονομικές, εμπορικές και πολιτιστικές δραστηριότητες της πόλης. Το σχέδιο της Νέας Υόρκης επεξεργάστηκαν το 1811 οι αρχιτέκτονες Μόρις, ντε Ουίτ και Ράδερντορφ, που θέλησαν να εξασφαλίσουν στον πληθυσμό της άνετες λεωφόρους για τη μετακίνηση του.